'ගුණරත්නම් ඇන්ටි' ගේ නො සිඳෙන කඳුළු උල්පත෴

ඇය 'ගුණරත්නම් ඇන්ටි' වුයේත් ඇගේ ලොකු පුතා 'පෙරියා' වූයේත් පොඩි පුතා 'බබා' වුයේත් ඥාතිත්වයක් පදනම් ව නොවේ. නමුත් එහි ඥාතිත්වයක් නොතිබුණා ද නොවේ. එකී ‘ඥාතිත්වය ' ලෙයින්, ජාතියෙන්, කුලයෙන් හෝ ආගමින් පෙරී ආවක් නොව අසල්වැසිකම, පුද්ගල වටිනාකම්, අපේක්ෂාවන්ගේ පොදු බව සහ දයාබර බව වැනි සාධක මත පමණක් ම ගොඩනැගුණු බැඳීමකි. මට රන්ජිදන්, කුමාර් සහ නිරන්ජනී ගේ මෑණියන් වන ඈ 'ගුණරත්නම් ඇන්ටි' වන්නේ ඈ මාගේ බිරිඳ ට ‘ගුණරත්නම් ඇන්ටි ' වූ බැවිනි. කිසිදා නො දුටු රන්ජිදන් 'පෙරියා' වන්නේද , කිසිදා නොදුටු කුමාර් 'බබා' වන්නේද එලෙස ය. නිරන්ජනී නැගෙණියක් සේ දැනෙන්නේ ද ඇය පෙරියා සහ බබා පිලිබඳ ඇති 'සහෝදර' හැඟීම හරහා ම නොවේ.  ගුණරත්නම් ඇන්ටි ගේ ගෙදරදී ඇයව මුණ ගැසුණු විට ඇය අප හට දක්වූ සහෝදරත්වය නිසා ද ඇය නැගෙණියක් ලෙස දැනේ.  මේ ඥාතිත්වයට අයිතිවාසිකම් කිව හැක්කේ ඍජුව ම නොවේ. කොටින්ම, මගේ බිරිඳට රන්ජිදන් සහ කුමාර් පිළිවෙලින් පෙරියා සහ බබා වන බැවින් හා ඔවුන්ගේ මව ඇයට ගුණරත්නම් ඇන්ටි වන බැවින්ය.

ඒ කෙසේ වෙතත් මෙය ඥාතිත්වය පිලිබඳ සටහනක් නොවේ. එමෙන් ම, මෙ‘තුල ඥාතිත්වයක් නැත්තේ ද නොවේ.

රන්ජිදන් මගේ බිරිඳට සහෝදරයෙකු වන්නේ ඔවුන් දෙදෙනා එකම ප්‍රදේශයක මිතුරු ගුරු මව්වරුන් දෙදෙනෙකුගේ දරුවන් වූ බැවිනි. පාසල් සමයේ දී දේශපාලනය පිලිබඳ උනන්දුවක් තිබුණ ඇයට එවක 'අන්තරේ' කැඳවුම්කරු සමග කතා බහ කිරීමට බොහෝ දේ තිබිණ. රන්ජිදන් මට සහෝදරයෙකු වන්නේ ජවිපෙ සහ ශිෂ්‍ය ව්‍යාපාරයේ දේශපාලනය ගැන තිබූ පැහැදීමක් නිසා නොවේ. පේරාදෙණිය සරසවිය තුල ඔහුට හිතවත් මෙන්ම දේශපාලනිකව ඔහුට ප්‍රතිවාදී බොහෝ අය පවා ඔහු ගැන කී කතා නිසා ය. දක්ෂයෙක්... කවියෙක්... අවංක කෙනෙක්... මනුස්සයෙක්... ඔහු පිළිබඳ ව මේ හැම නාමයකට ම අදාළ කතා බොහෝ විය. පසු කලෙක, එනම් 1992 න් පසුව, මාගේ ආදරවන්තියගෙන් මෙන්ම ජගත් මාරසිංහගෙන්ද රන්ජිදන් ගැන බොහෝ දෑ දැන ගතිමි. හේ ඉතා දක්ෂයෙකි. අවංක විප්ලවවාදියෙකි. කලාකාමියෙකි. කවියෙකි. සිංහල, දමිළ සහ ඉංග්‍රීසි යන භාෂා ත්‍රිත්වය ම චතුර ලෙස හැසිරවීමටත් හපනෙකි. එමෙන්ම විරල ගණයේ මිනිසෙක් සහ සහෝදරයෙකි.

'රන්ජිදන් සහෝදරයා'ට වඩා 'පෙරියා' නමැති යෙදුම ඔහුට වඩාත් ගැලපෙන බැව් මගේ හැඟීම යි. ඒ දේශපාලන ශබ්දකෝෂයේ 'සහෝදරයා' යන්නෙන් විස්තර කල නොහෙන වටිනාකමක් ඔහුට තිබිය යුතු යැයි මට හැඟෙන හෙයිනි. එබැවින්, රන්ජිදන් ගැන කතා කරද්දී 'පෙරියා' යන නාමය මගේ ආදරවන්තිය විසින් යොදාගත් විට, එය වඩාත් උචිත බවත් ඉන් රන්ජිදන් කිසි දා හමු නො වූ ම‘වැන්නෙකු තුල පවා ඔහු හා ගොඩ නැගුණු ඥාතිත්වයට වඩාත් සාධාරණයක් සිදු වන බවත් මට හැගිණ. එතැන් සිට රන්ජිදන් ‘පෙරියා ' විය. කුමාර් 'බබා' විය. නිරන්ජනී ‘නිරන්ජනී' ම වූ යේ ඔවුන්ගේ ගෘහයේ ද ඇය නිරන්ජනී ම වූ නිසා ය. ඔවුන්ගේ මව ‘ගුණරත්නම් ඇන්ටි ' විය.

ගුණරත්නම් ඇන්ටි හමු වූ හැම අවස්ථාවකම ඇගේ දෑස් කඳුලින් පිරී තිබෙනු මා දැක ඇත. ඒ මාගේ බිරිඳ, සාමදානි, දුටු හැම විට ම ඇය තුල ඇයගේ වැඩිමල් පුතා ගැන මතකය අවදි වූ නිසා වන්නට ඇතැයි සිතමි. ඒ නිසා ගුණරත්නම් ඇන්ටි පිලිබඳ මගේ මතකයේ ඇත්තේ ඒ කඳුලින් පිරි දෑස් පමණි. මෑත කාලයේ ඇයව මට දක්නට ලැබුනේ පුවත් පත් වල ය. ඒ දේශපාලන වික්‍රමයන් හේතුවෙන් ‘බබා' හෙවත් කුමාර් සිරගත වූ අවස්ථාවල ඔහුගේ දේශපාලන සගයින් විසින් සංවිධානය කරන ලද උද්ඝෝෂණයන්ට ඇයද සහභාගී වූ නිසා ය. ඒ හැම ඡායා රූපයකම ගුණරත්නම් ඇන්ටි සිටියේ කඳුළු පිරි දෑසිනි.

පෙරියා ගැනත්, බබා ගැනත්, පොදුවේ එකල ‘ජවිපෙ ක්‍රියාකාරිත්වය' ගැනත් සාකච්ඡා වෙද්දී බොහෝ අවස්ථා වල ඒ කඳුළු පිරුණු දෑස් සේම ජීවිතයෙන් වැඩි කාලයක් දුකම වළඳන්න සිදු වූ බැවින් දුකම ලියැවුනු ඇගේ මුහුණත් මට සිහි වේ.

ඔව්, තව ගුණරත්නම් ඇන්ටි ලා සිය දහස් ගණනක් අප අතර වෙසෙති. ඒ හා සමාන සංඛ්‍යාවක් සුසුමට, කඳුලට සමු දී මරණය නම් වූ (තාවකාලික) විමුක්තිය වැළඳ ගෙන ඇත. එහෙත් ඒ අය අතුරින් මට ‘ගුණරත්නම් ඇන්ටි ' සුවිශේෂී ය. ඒ පෙරියා, බබා සහ නිරන්ජනී, මාගේ බිරිඳ හරහා සහෝදර සහෝදරියන් වූ බැවින් නොවේ. ඇයගේ කඳුළු, ඝාතනය කරන ලද පුතෙකු වෙනුවෙන් සැලෙන කඳුළු වීම නිසා හෝ දේශපාලන තෝරා ගැනීම් හේතුවෙන් ඇයගේ තවත් පුතෙකුගේ සිරගත ව ඇති නිසා ද නොවේ. එමෙන් ම ‘පෙරියා' ගේ මව මට 'ඇන්ටි' වන නිසා ද නොවේ. නිරන්ජනී නිසා ම ය. නිරන්ජනී ගේ දරුවෙකු කෑගල්ලේ ප්‍රධාන පෙලේ පාසලකට ඇතුලත් කරවා ගැනීම සඳහා කරුණු කාරණා පවසන්නට ගුණරත්නම් ඇන්ටි එම විදුහලේ ප්‍රධානියා හමුවීමට ගිය පුවතක් අසන්නට ලැබිණ. විදුහලේ ප්‍රධානියා එහි දී මෙසේ පවසා ඇත: “ඉතින් දෙමළ ඉස්කෝලෙට ළමයව දාගන්න පුළුවන්නේ!" 

ගුණරත්නම් ඇන්ටි මෙන් නිරන්ජනී ද එම පාසලේම බාලාංශ පන්ති වල ළමයින්ට ස්වේච්චාවෙන් උගැන්වූ බවද.සඳහන් කල යුතුවේ.

එය අසා ගුණරත්නම් ඇන්ටි ගේ දෑස් කඳුලින් පිරුණිදැයි නො දනිමි. එහෙත් මේ රටේ 'රන්ජිදන් සහෝදරයා' ගැන අසා තිබෙන සියලු දෙනා ගේ හදවත් සසල වියහැකි පුවතකි එය. ඒ රන්ජිදන් පණ පෙවූ ඥාතිත්වය මේ රටේ යම් පමණකින් හෝ නිර්මාණය වී තිබුණි නම්, එවැනි දෙයක් ගුණරත්නම් ඇන්ටි ට කිසිදා අසන්නට නොලැබෙන නිසා. එහෙත් ඇයට එය අැසීමට සිදු විය.

'පෙරියා' යනු 'ලොක්කා' (ලොකු පුතා හෝ ලොකු අයියා) යන්නෙහි දෙමළ වචනය ලෙස මට නො දැනුණේ ඥාතිත්වය නමැති විෂය තුල එක්තරා දේශපාලන කියවීමක් වෙනුවෙන් ඔහු පෙනී සිටි බැවිනි. ඒ වෙනුවෙන් සටන් කිරීමට තීන්දු කල බැවිනි. එම තීන්දුව ම ඔහුව ඝාතනය කිරීමට හේතු සාධක නිර්මාණය කල බැවිනි. බබා ගේ දේශපාලන භාවිතය වෙනස් ය. ඔහු 'දක්ෂයෙක්' යැයි මම නො සිතමි. ඔහු කවියෙක් දැයි මම නොදනිමි. පෙරියා ‘මනුස්සයෙක්' වන අර්ථයෙන් ම බබා ද ‘මනුස්සයෙක් ' දැයි නොදනිමි. ඒ කෙසේ වෙතත්, ඔහු නියෝජනය කරන දේශපාලන ධාරාව පිලිබඳ බරපතල මතවාදී ගැටළු ඇතත්, එය පෙරියා පෙනී සිටි ඥාතිත්වය වෙනුමෙන් ම නාමිකව හෝ පෙනී සිටියි. එම ඥාතිත්වයට අංශුමාත්‍රයක හෝ වරදක් මා දන්නා පරිදි එම පවුලේ කිසිවෙකුගෙන් සිදුවී නැත.

බොහෝ වේදනා විඳින්නට සිදුව ඇති ගුණරත්නම් ඇන්ටිගේ දෑස් එවන් හේතුවක් නිසා කඳුලින් බර වීම ඇයගේ පුද්ගලික වේදනාව පමණක් කියාපාන්නක් නොවේ. එය සමස්ත සමාජයක් ම ලැජ්ජා වියයුතු කරුණකි. පෙරියා ට මෙන් ම පෙරියා පෝෂණය කල ඥාතිත්වයට ද කරන ලද අපහාසයකි. පෙරියා පණ දුන් ඥාතිත්වය දවසකින් හෝ දෙකකින් සමස්ත සමාජය වැළඳ ගනීවි යැයි ඔහු ද විශ්වාස නොකරන්නට ඇත. මන්ද යත්, ලෝකයේ විපර්යාස සිදුවන්නේ බොහෝ සෙමින් වන බැවිනි. විප්ලව සිදු කලත්, නැතත්, ඔවැනි දේ නීතියෙන් හෝ අණ පනත් මගින් ස්ථාපිත කිරීම වුව පහසු නැත.

“ඉතින් දෙමළ ඉස්කෝලෙට ළමයව දාගන්න පුළුවන්නේ!"

‘ගුණරත්නම් ඇන්ටි 'ට එවැන්නක් අසන්නට ලැබීම ඛේදවාචයකි. එහෙත් ඒ පිලිබඳ ව කඳුළු සැලිය යුත්තේ ඇය පමණක් නොවේ.

Read more

Remembering Richard and forgetting Ranjithan

There were some 60,000 people killed in what is clearly the bloodiest period in post-Independence Sri Lanka, 1988-1990. Our roadsides were turned into crematoriums, our rivers, canals and such into cemeteries. I remember a day in June 1988, in Bingiriya. I remember distinctly thinking this thought: ‘I can’t do anything to stop this!’ ‘This’, then, was an inevitable hurtling of an entire nation over the edge of sanity and into an abyss made of fire and bullets, the order to assassinate and the screams of the dying. Almost twenty two years later, I have a question for everyone reading this: can you name one person who perished during that time?

I am sure that more than 90% of those who grew up speaking English and who live in Colombo (and close to 100% of those in Colombo 3 and 7), if they can come up with any name, it would be that of Richard de Zoysa. That’s one out of over 60,000 victims. Some might remember Nandalal Fernando, Harsha Abeywardena, and Stanley Wijesundera. Those who have had any association with left politics would remember Vijaya Kumaratunga, L.W. Panditha, Devabandara Senanayake, Dharmasiri, A. Jayantha, Chandrawimala and others killed by the JVP. Still, I am willing to bet that if asked to name one person who was killed during that time, nine out of 10 would say ‘Richard de Zoysa’ and that if asked to name a victim who was known, very, very few would speak up.

Is it something to do with the fact that Richard de Zoysa was an exceptional individual? He was certainly a ‘personality’, a public figure inasmuch as any non-politician could be one. He was a poet, a theatre man, a personality in literary circles. A talented and to some an exceptional one too. Richard didn’t fall from the sky. He was born of a woman’s womb, he grew up, went to school, had fun, got his knees bruised etc. He had friends. He had feelings, I am sure. Fears too. Desires. He breathed, he ate, he drank, he sweated, had a pulse etc etc. If you pricked him, he would bleed. When tortured, he would have cried out in pain.

And what of those other 59,999 plus people? Well, they would have been differently talented. They couldn’t have fallen from the sky. They too would have been held in wombs, birthed by mothers, taken care of, sent to school, formed friendships, learnt lessons; they also would have entertained dreams, felt things, breathed, loved, sweated, pulsated etc. If you pricked them, as the bard said, they too would have bled, they would have cried out in pain too when tortured. Their last moment would not have been any different to that of Richard’s in that they too would have released one last sigh as exclamation mark and as question. There are some 60,000 plus question marks and an equal number of exclamation marks, but how is it that we remember and name one but not the 59,000 plus others?

Who has heard of Senadheera from Kurunegala, a teacher and who of Dassanayake from Matale, born with a congenital defect in an eye that made it impossible for him to hide behind a disguise? Dassanayake knew his time was coming and he refused to escape: ‘I have brought too many people into this to leave now,’ he said. He was drawn and quartered, literally, and his body parts hung from a tree in Katugastota. His question/exclamation marks don’t have identity tags. Neither did those of Lalith from Kuliyapitiya, the medical student Atapattu, and countless others, including Thrimavitharana of the Colombo Medical Faculty who had nails driven into his skull, who was tied to the back of a jeep and dragged along a gravel road.

There was a massive crowd attending Thrimavitharana’s funeral. How many remember his name today? This I am asking from the comfortable and comfortably complaining, whining, dining, self-righteous people who think that ability to speak English is a sign of wisdom and a right to be snooty and condescending. Do you remember Thrimavitharana? Richard was special, yes. Talented, yes. Wasn’t Ranjithan Gunaratnam special? Was he not talented? Have you heard that name? Do you know who he was? Do you know what kinds of skills he possessed?

People who had never met Richard know of him. I have never met Ranjithan, I know of him though. He was an engineering student at Peradeniya. Born to humble, dignified and utterly civilized parents who lived in Kegalle, Ranjithan was highly conversant in all three languages. He was a poet. An artist. An orator. He was well read by all accounts, a good friend, a man of immense capacity and endowed with indefatigable energy. Arrested. Tortured. Killed. Each time I look into his mother’s eyes, I see how special each person who died was to those who knew and loved them. But Ranjithan was not Richard. He was not ‘English’. He was Tamil. He was Sinhala. He was Hindu and Buddhist. He was not ‘city’. He was ‘city and village’. His name is not remembered. Why not?

There is, I believe, a politics to remembrance. Sepulchers are not innocent. Commemoration is vile. There is erasing and ‘oblivioning’ in the matter of selective commemoration. No, I am not saying that Richard should not be remembered. I am merely asking myself and you, ‘why do we remember Richard and why have we forgotten Ranjithan, if we ever knew of him that is?’

During the UNP-JVP bheeshanaya of 1988-1990 democracy was bruised and tortured. Our sensibilities were lacerated. We acquired a certain degree of immunity to violence and crime. Death by violent means became something like pickpocketing; a few raised eyebrows, some political mileage for some, sweeping under carpets and years of forgetting. We lost something else. And this is why we can’t dwell in 1989-1990, however sad we are and however much we need to celebrate the lives of those who are not around today. There’s one thing that few acknowledge or even remember today when thinking about Richard or Ranjithan, or any of the other 59,998 plus people. That thing is called HR. Human Resources.

I told this to Werawellalage Premasiri, born Kumarigama, Ampara, my batchmate at Peradeniya, former lecturer in Political Science and now a public servant. I said ‘Aliya, (that was his ‘card’ at campus) me rate maanva sampath pilibandava deventha prashnayak thiyenava’ (there is a huge human resource problem in this country). He answered quietly: mama dannava; ape rate maanava sampath bheeshanaya kaale athurudahan karala demma (the human resources of our country were liquidated during the bheeshanaya).

We lost the best we had, didn’t we? Not all those who died were guilty of wrong doing and even if they were extra-judicial killing was the wrong way to go about sorting out the problem (those who howl about human rights violations were silent back then and those who call for truth commissions and such are conspicuously silent about such mechanisms for that particular blood-letting). I have no doubt about this: we lost our spirit, the cream, the most talented, the young people most endowed with attributes such as integrity, sacrifice, energy and ingenuity.

There were many Richards among them, but they didn’t write in English. They did not get published, they did not have the Lionel Wendt to perform in. They were born to humble parents, raised their voices against injustice and were slaughtered for this crime.

Let us remember them all. Let us remember that if we are struggling today on account of a serious lack of human resources, there are people responsible for this. Let us also remember that the conflict in the North and East saw a similar though less voluminous ‘evacuation’ (since it dragged across several generations). Let us remember that languishing in harsh circumstances in these regions and in the rehabilitation camps are young Tamil people who too are endowed with the same kinds of attributes. Let us remember that there are Richard de Zoysas among them; only, they do not write in English, have not got published and have not played at the Lionel Wendt. They must be allowed to do so.

So when we remember Richard, let us remember these others who didn’t/don’t have a Christian name, were/are quite un-English, but were/are no less talented, no less human.

msenevira@gmail.com


*First published in the Sunday Island in February 2010.

Read more